* عقل کل و نفس کل *

هو الله الباریء

***********

اول مخلوق خدا، عقل اول بود که موجودی است واحد و بسیط ،که وجودش شامل وجود تمامی موجودات عالم است. در شریعت به عقل اول، «کتاب مکنون» گفته می‌شود یعنی کتاب بسته شده. همچنانکه از کتابی که بسته شده است نمی‌توان مطلبی را دریافت، در عقل اول هم موجودی را نمی‌شود پیدا کرد.

💢 سپس این عقل اول یک تجلی می‌کند و نفس کل پیدا می‌شود. در نفس کل، آن وجود واحد، متکثر می‌شود و وجود موجودات در او از یکدیگر جدا می‌شوند ولی این وجودات همچنان مجرد و نورانی هستند.نفس کل یا جبرئیل وقتی به خود توجه می‌کند، خود را موجودات متکثر می‌بیند. برای همین کثرتی که بر مزاج نفس کل حاکم است، شریعت او را «کتاب مبین» می‌گوید یعنی کتاب باز شده.
🔆 آن‌گاه حضرت آدم (علیه السلام) نماد عقل اول است ؛ زیرا:
✅ در مرد هم صدها میلیون انسان به صورت بالقوّه موجودند.
✅ همچنین بر وجود مرد وحدت حاکم است و بیشتر کارهایش را پنهان می‌کند و امورات خود را با دیگران بازگو نمی‌کند.
✅ همچنین عقل اول حالت فاعلی دارد و فاعلیت او همان تجلی اوست که در اثر این تجلی، نفس کل یا جبرئیل را می‌آفریند. مرد هم حالت فاعلی دارد و نطفه را از وجود خود به وجود زن منتقل می‌کند. همچنین همیشه در کارهایش می‌خواهد که حالت غلبه و استیلا را برای خودش حفظ کند.
🔅اما حضرت حوّا (علیها السلام) نماد نفس کل است ؛زیرا:
✅ خوی و طبیعت جبرئیل را دارد.
✅ همچنان که نفس کل، وجود واحدی را که از عقل کل به او می‌رسد متکثر می‌کند، زن هم نطفه را که از مرد به او می‌رسد متکثر کرده و آن انسان بسته در نطفه را باز می‌کند و به یک انسان بالفعل تبدیل می‌کند.
✅ همچنین نفس حالت انفعالی دارد، زن هم حالت انفعال و پذیرش دارد.

◀️ این‌که خداوند، حوا را از پهلوی چپ آدم خلق کرده باید دانست که هر موجودی دو پهلو دارد:
1️⃣ یکی آن پهلو که از آن طریق با خدا متصل می‌شود(جانب راست یا جهت وجه‌اللهی)؛
2️⃣ دیگری آن پهلو که از آن طریق به سایر موجودات متصل می‌شود(سمت چپ یا جهت خَلقی)
چون نفس کل، از جهت الهیِ عقل صادر نمی‌شود، بلکه از جهت خلقیِ او صادر میشود پس می‌گوییم از جهت چپ یا از پهلوی چپ او صادر شده، و این‌که آدم، نماد عقل کل و حوا نماد نفس کل است پس می‌گوییم که حوا از پهلوی چپ آدم خلق شد.

***************************

حضرت علامه مروجی سبزواری

سلسله مباحث اسرار حج